Wijk aan Zee geschiedenis: van vissersdorp tot cultureel dorp

Wijk aan Zee, gelegen aan de Noordzeekust, heeft een rijke geschiedenis die nauw verweven is met die van Beverwijk.Terwijl Beverwijk in 1276 marktrechten ontving van graaf Floris V, ontwikkelde Wijk aan Zee zich in de eeuwen daarna van een nederige kustgemeenschap tot een bloeiende badplaats met een uitgesproken eigen karakter.

In 2025–2026 vieren we samen 750 jaar marktrecht — een bijzonder moment om ook de unieke rol van Wijk aan Zee te belichten binnen deze gedeelde geschiedenis.

Vroege geschiedenis en naamgeving

Het gebied stond oorspronkelijk bekend als ‘Wijk aan Zee en Duin’, een naam die verwijst naar de ligging tussen zee en duinlandschap.

De oudste schriftelijke vermelding stamt uit de veertiende eeuw. In de middeleeuwen leefden de mensen van wat de natuur hen gaf: visserij, jacht, strandjutten en het winnen van duinzand en schelpen.

De natuurlijke ligging vormde niet alleen hun bestaansrecht, maar ook hun identiteit. Het vormt een cruciale basis in de Wijk aan Zee geschiedenis.

Een dorp van overleven: de Vingerbijters

De Wijk aan Zee geschiedenis is niet alleen een verhaal van zon en strand, maar ook van armoede en strijd.

De inwoners stonden in vroeger tijden bekend onder de minder flatteuze bijnaam ‘Vingerbijters’.
Na stormen spoelden er soms lijken van zeelieden aan. Uit bittere noodzaak zouden sommige dorpelingen de ringen van overledenen hebben gehaald — desnoods door de vingers af te bijten.

Dit grimmige verhaal illustreert niet alleen de barre leefomstandigheden, maar ook de ongefilterde overlevingskracht van de gemeenschap.

Van visserij naar badplaats

Tot halverwege de 19e eeuw leefde Wijk aan Zee voornamelijk van de visserij. Maar het ontbreken van een haven en de komst van grotere schepen betekende het begin van het einde voor de vissersvloot.

Het dorp vond een nieuw bestaansrecht in het toerisme. In 1881 werd het eerste Badhotel geopend aan de Zwaanstraat.

Amsterdammers en andere stedelingen ontdekten Wijk aan Zee als ideale uitvalsbasis aan zee.
Pensions, zomerhuizen en strandpaviljoens volgden. Op de plek van het kolossale Badhotel — ooit het kloppende hart van de badplaats — staat nu het zogenaamde ‘rode pannendorp’.

Tramlijn Beverwijk – Wijk aan Zee

Een belangrijke impuls voor het opkomende toerisme in de Wijk aan Zee geschiedenis was de komst van de tramlijn tussen Beverwijk en Wijk aan Zee.

Deze elektrische tramlijn reed tussen 1908 en 1957 en verbond het dorp rechtstreeks met het station van Beverwijk. De tramlijn bracht bezoekers, strandgangers en badgasten snel naar de kust en werd al snel een onmisbare schakel in het recreatieve verkeer.

Cultureel erfgoed en creativiteit

Wijk aan Zee trekt al eeuwenlang kunstenaars aan. De bekende schilder Rijckaert Aertsz. werd er rond 1482 geboren als zoon van een visser.

Ook civiel ingenieur Jacob Lucas Boreel speelde een rol in de ontwikkeling van het dorp.

Vandaag de dag leeft die artistieke geest voort in evenementen als Ezels en Kwasten, een jaarlijks tiendaags kunstfestival waar kunstenaars in de openlucht werken te midden van het dorp.
Schilderijen, beelden en installaties ontstaan letterlijk tussen de mensen — kunst is in Wijk aan Zee nooit ver weg.

Protesten met karakter

Wijk aan Zee is een dorp met een sterke rug. Inwoners staan op wanneer hun leefomgeving onder druk staat.

Of het nu ging om de slibstorting door Rijkswaterstaat, plannen voor kolencentrales of een kunstmatige landingsbaan pal voor de kust — telkens weer kwam het dorp massaal in actie.

Een van de bekendste protesten was “Laat de Kust met Rust”, waarbij duizenden zich verzamelden op het weiland.
Met creativiteit, humor en eigenzinnige flair — geheel in stijl van Wijk aan Zee — werd het protest omgetoverd tot een culturele manifestatie van verzet.

Historische plekken en toerisme

Wie door het dorp loopt, stuit op sporen van het rijke verleden. Zoals het voormalige Hotel Welgelegen op de hoek van de Zwaanstraat, gebouwd in 1906 en na een grote brand in 1986 afgebroken.

Of de overblijfselen van de Atlantikwall in de duinen. Via de wandelroute Rondje Wijk aan Zee ontdek je tientallen historische panden en locaties, compleet met verhalen en foto’s die het toeristische verleden van het dorp voelbaar maken.

Het nieuwe TIP-gebouw naast Café De Zon is hét startpunt voor wie het dorp beter wil leren kennen en meer wil leren over de Wijk aan Zee geschiedenis.

Een dorp met een ziel die blijft

Wijk aan Zee is geen doorsnee badplaats. Het is een gemeenschap die zichzelf telkens opnieuw uitvindt, maar nooit haar ziel verliest.

Het dorp is onderdeel van Beverwijk, maar leeft ook op eigen kracht: met een uitgesproken karakter, creatieve geest en ontembare saamhorigheid.

In het jubileumjaar van 750 jaar marktrecht verdient Wijk aan Zee dan ook een plek in de schijnwerpers — als vrijgevochten hart van de gemeente, en als dorp om trots op te zijn.
Deze tijdloze kracht maakt de Wijk aan Zee geschiedenis springlevend.